Dit artikel gaat over potentiometers, meestal afgekort tot potmeters.
Vroeger en nu
Bij een potmeter praten we over een component die in elektronische apparaten en systemen voor regeldoeleinden worden gebruikt, bijvoorbeeld voor het geluidsvolume. Je kon ze tegenkomen in onder meer televisietoestellen, audioversterkers en lichtdimmers. Je kunt ze herkennen aan de draai- of schuifknop. Draaiknoppen kunnen de optie hebben, dat ermee ook een apparaat wordt aan- en uitgeschakeld. In consumentenproducten zijn die mechanische knoppen vaak vervangen door elektronische componenten. Een van de mogelijke vormen daarvan is een brede knop. Als je dan op het linkergedeelte drukt, dan neemt bijvoorbeeld het geluidsvolume af en dat neemt toe met het drukken op het rechtergedeelte ervan. Soms worden die elektronische componenten amper gebruikt en regelt men een apparaat met een afstandsbediening. De nieuwste vorm daarvan zijn apparaten die werken met gesproken commando’s. Voor de volledigheid noemen we de potmeters die op printplaten worden gebruikt. Ze worden in de fabriek gebruikt voor de afregeling van apparaten en zijn aan de buitenkant daarvan niet toegankelijk.
Wat doet een potmeter?
Zoals is aangegeven staat potmeter voluit voor potentiometer. ‘Potentio’ duidt op spanning en wordt in dit geval uitgedrukt in Volt. Het woord meter is hier wat verwarrend. Een potmeter heeft namelijk niet de functie meten, maar van regelen/instellen. Technisch is een potmeter een spanningsdeler. Op een potmeter wordt een bepaalde elektrische spanning gezet, door de draaiknop van een potmeter te draaien of in de schuifuitvoering de knop te schuiven, verandert de uitgangsspanning. Laatstgenoemde kan je variëren tussen nul en de ingangsspanning. Normaliter is de uitgangsspanning nul als een draaiknop helemaal linksom is gedraaid of een schuifknop helemaal naar links of naar onderen is geschoven.
Kenmerken
Bij de keuze van een potmeter is behalve de fysieke vorm ook van belang wat de maximale weerstand is, uitdrukt in Ohm met symbool Ω, het vermogen in Watt (W) en de werkspanning in Volt (V). Een potmeter kan lineair of logaritmisch zijn. In het eerste geval neemt bij draaien/schuiven de weerstand lineair toe en af. In het tweede geval neemt de weerstand versneld toe/af.
Toepassingen van potmeters
Potmeters worden doorgaans niet gebruikt om hoge vermogens direct te regelen. Bijvoorbeeld bij een audioversterker worden de potmeters dicht op de ingangssignalen gebruikt en niet bij de uitgang, waar vermogens van vele Watts gebruikelijk zijn. In een lichtdimmer regelt een potmeter een TRIAC en via die component de lichtintensiteit van de lampen. Een potmeter hoeft per se door een persoon te worden gebruikt. In industriële toepassingen kan een potmeter deel uitmaken van geautomatiseerd regelsysteem. Op de uitgang van een potmeter kan een voltmeter worden aangesloten. Die voltmeter hoeft echter niet per se volt aan te wijzen. Afhankelijk van de toepassing kan die voltmeter een ander type schaal hebben, die bruikbaarder is voor een operator, bijvoorbeeld alleen met kleuren.
